Sikh Research Institute

The Approach

Sabad is inaccessible for most of the Sikh population. Although there are translations available in Panjabi text belonging to the early twentieth century by many celebrated Sikh giants, and some in English from recent times, there is a need for a fresh perspective that illuminates the panorama and magnitude within the Guru Granth Sahib to contemporary audiences in their current social, cultural, and linguistic context.

Given the above challenges, it is important to develop a well-researched resource of the Guru Granth Sahib, that caters to the global Sikh audience, utilizing unique technology to create global collaborations. In this light, the current project seeks to create a comprehensive interpretation and commentary of the Guru Granth Sahib in both Panjabi and English. Panjabi is for today’s 80% Sikh population, and English is for the 7.5 billion people awaiting the Guru’s Wisdom. When the world seeks Sabad in other languages, they will most likely apply the translation tools that use English as a basis.

Towards this end, this project is making use of current information technology tools coupled with the power of the world-wide web, to create a controlled collaborative effort between different subject-matter experts (SMEs) for research and production of interpretation, and commentary on the Guru Granth Sahib.

The end product of this huge collaborative work will be an automated platform, that provides open and intuitive online access to the infinite wisdom of the Guru Granth Sahib, in both Panjabi and English parallelly. The offerings on the platform will include, but will not be limited to:

A live website in both Panjabi and English that is searchable.
Access to individual word’s grammatical function in the text, in addition to the literal and implied meaning, as well as the etymology of words like any standard dictionary.
A literal translation of the original text in Panjabi and English.
Interpretation of the text in modern Panjabi and English.
Commentary which is free from culture-specific understanding to connect with the global audience.
Incorporation of historical, musical, and poetical dimensions.

Translating Texts
When translating texts, there are at least three different levels to consider:

Particular words and terms: Each word has multileveled meanings and implications that can never be carried over into another language. When a word is used, it carries with it layers of historical development, contextual nuances, and half-hidden associations that are often unconsciously present even to the original verbalizer.
General concepts and ideas, along with their historical development and implications: At the level of ideas, as with individual words, one is often led in different directions by what seem to be near-equivalent terms. For example, if one uses the terms “scripture” or “canon” for the Guru Granth Sahib, one is immediately suggesting ideas, connotations, and implications that derive from the use and development of these ideas in the English context, some of which have Judeo-Christian undertones that would not be applicable in the Sikh context. Similarly, if one uses the terms “ved” or “shastra” (Hindu texts) for Guru Granth Sahib, it is equally inapplicable as they have Dharmic-Hindu overtones from the Indological contexts of “shruti” (heard) or “smriti” (memorized).
The intended audience; both of the original text and the translation: How much knowledge does one assume on the part of the reader? Does one aim for a strict, literal translation to remain “true” to the text, or does one aim for a translation that reads smoothly and meaningfully in the “host” language? How much “extra” information needs to be provided to make the English rendering as intelligible as the original was to its intended audience? This project is meant for a global audience, thus, contextualization and clarification are both offered to help better situate readers with no prior knowledge.

The ideal option is that translators’ choices are made through a combination of a number of factors: consistency with previous choices in translating these or similar terms, maintaining consistencies in literal translations and interpretive transcreations for English meaning, judgments on how much to rely on explanations through footnotes, perceptions of the needs and wants of the audience, and so forth.

Note: As there is no one-to-one correspondence between words in different languages, there is great danger of misrepresentation if a given word in one language is always translated with the same word in another disregarding the context. Hence, strict adherence to a “consistent” translation is not advisable. This, however, does not necessarily advocate arbitrariness or blatant inconsistency. A reasoned consistency is a laudable goal, but only with the caveat that the translator should be open to possible exceptions depending on the context.

The Method

This section provides an overview of the message contained in the Bani (composition). For example, Introduction to Asa Ki Var will include a brief on saloks (a heroic poetic form, similar to a ballad, written in stanzas) and pauris (a distinct pattern or a verse structure of Panjabi heroic-poetry).

Research (word meaning, grammar & etymology)

This section deals with the meaning of a word, its grammatical position in the line and its origin. Consequently, it has been divided into three subsections: Meaning, Grammar, and Etymology.

Word Meaning: It lists all possible sets of literal meanings and the implied meaning of the given word in the original text. Literal sets of meanings are separated from each other with a comma (,) and separated from an implied set of meanings with a semicolon (;).

Grammar: It lists all the grammatical aspects/functions of the word in the original text.

The word is categorized based on the following aspects:
- noun, case declension; gender, number
- pronoun, case declension; person, gender, number
- adjective/pronominal adjective, case declension like noun/pronoun
- verb, tense; person, gender, number
- adverb
- particle
- participle
- postposition
- conjunction
- exclamatory
A semicolon (;) is used to separate parts of speech designations/aspects of the word from their person, gender, and number.

Etymology:

Attempts have been made to give the etymology for each word. Commonly, the etymology of a word is given from Old Panjabi, Lehndi, Braj, Sindhi, Apbhransh, Prakrit, Pali, Sanskrit, etc. The corresponding words in Sanskrit and Arabic/Persian have been written in both Gurmukhi as well as Sanskrit and Arabic/Persian scripts, but the variants found in other languages have been written in Gurmukhi only. In Sanskrit, the masculine and feminine form of a verb is the same. However, meanings have been given in the masculine form to match the prevailing norms in the linguistic sources.
The words of the Guru Granth Sahib, which have their corresponding singular or plural forms available in respective languages, have been written in the same forms. For the words that have not been found, their matching forms have been included.
Slash (/) has been used if more than one variant of a word is available in a language. A semicolon (;) has been used to separate one language form from the other as well as where the meaning of words changes. Inverted commas (“xyz”) are used when quoting the original text from a source.
Generally, no reference to any source is mentioned while giving etymology and linguistic forms of words, but if there is a need for reference, the information is included in the footnotes.
If the meaning of a word remains the same as in Sanskrit, Pali, Arabic, etc., then the meaning of that word in other languages is not given.
Where there is a need for detail, the required information about the various uses of a particular word in the Guru Granth Sahib is provided in the footnotes.
Attempts are made to refer to almost all of the latest and old dictionaries as well as literary sources to show the linguistic forms.

Meaning (literal translation & interpretive transcreation)

Literal Translation (italic)
The italics text is the literal translation of the Guru Granth Sahib in which all words, their grammatical position, meanings, and contexts available in the original text have been retained. Because English (the target language) differs from the languages in the Guru Granth Sahib as it does not have its roots in orality, retaining the structural form and aural tonality of these languages in English is difficult. In order to bridge the gap between the two languages while still maintaining poetic balance and beauty, additional words have occasionally been added within parentheses in the English italics for readability, clarity, and poetic balance. At times, the sentence structure is switched around for readability and understanding.

Interpretive Transcreation (non-italic)
The non-italics text is the interpretive transcreation that provides an explanation of the original text. This does not attempt to match its Panjabi counterpart or to map on to the original text. It does not require parentheses as it is not a translation. Instead, it serves to elaborate, contextualize, and expound on the original text and its literal translation for better understanding.

Summary
Provides a brief summary of the message contained in the preceding saloks and the pauri, wherever required.

Dimensions (historical, musical, poetical)

Historical
Wherever required, historical details are given for a word/line/sabad. This will be helpful to understand the historical significance of the word/line/sabad and comprehend their meaning better in modern times. Information about the historical and cultural milieu (social setting and environment), origin of the sabad, etc. are shared from Sikh traditional sources such as Guru Granth Sahib interpretations, rahitname (lifestyle codes), sakhi (witness-narratives), parchi (Panjabi writing on the life stories of the Gurus, saints, and bhaktas), janamsakhi (birth-narrative), etc. as well as from the contemporary historical and cultural South Asian works.

Musical
The following information has been given about the musical aspect:

The literal meaning of rag
Usage of rag in the Guru Granth Sahib
The historical dimensions of rag
Taste and nature of rag
The musical form of rag, aroh, avroh, vadi, etc.

Poetical
The Guru Granth Sahib is Divine-revelation. Its poetic beauty is also diverse and immeasurable, transcending established norms of literary poetics; it is beyond human capacity to describe it fully. Still, known standards of poetics are utilized, hinting at poetic aspects of the Banis. Attempts have been made to provide a brief overview of figures of speech, poetic forms, and the elements of stylistics used in a salok/pauri.

Footnotes

Footnotes serve multiple functions based on the need of the tagged text. This includes, but is not limited to, the following:

Provide additional or supporting information.
Define words/terms, phrases/idioms, symbols, ideas, etc.
Provide information, contextualization or direction on articulation/pronunciation of the text.
Provide context to the interpretation offered in the text (historical, cultural, linguistic, literary, poetic, etc.).
Citation, in original, from within the Guru Granth Sahib to further support a given position.

Commentary

The commentaries are contemporary adaptations of each sabad (salok/pauri) to explain their message to a global audience. Their details are:

Audience: Global
Language: Contemporary English and Panjabi
Consistency: Contextualizing the message of Asa Ki Var and the Guru Granth Sahib
Purpose: Inspiration, learning, and life transformation

ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਪਹੁੰਚ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਸਿਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਕੁਝ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਬੇਸ਼ਕ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕ ਨਵੀਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚਲੇ ਵਿਲਖਣ ਸੰਦੇਸ਼ ਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਖਾਂ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰ ਸਕੇ।

ਉਪਰੋਕਤ ਦੇ ਮਦੇਨਜਰ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇਕ ਖੋਜਿਆ ਤੇ ਸੋਧਿਆ ਸ੍ਰੋਤ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਅਜੋਕੀਆਂ ਵਿਲਖਣ ਤਕਨੀਕੀ ਕਾਢਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਿਖ ਜਗਿਆਸੂਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਭਾਸ਼ਾ, ਸੁਹਜ, ਸੰਗੀਤ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਲਖਣ ਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿਚ ਇਕ ਬਹੁਪਖੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਟੀਕਾ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਸ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਟੀਕਾਕਾਰੀ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲਈ ਵਖ-ਵਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾਹਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵੈੱਬ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਾਰਜ ਦਾ ਅੰਤਮ ਨਤੀਜਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸਵੈਚਾਲਤ ਪਲੇਫਾਰਮ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅਨੰਤ ਗਿਆਨ ਲਈ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਹੀ, ਇਕ ਖੁਲ੍ਹੀ ਅਤੇ ਸੁਖੈਨ ਆਨਲਾਈਨ ਪਹੁੰਚ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਏਗਾ। ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਅਨੇਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਹੋਣਗੀਆਂ:

ਇਕ ਲਾਇਵ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਖੋਜਣਜੋਗ ਹੋਵੇ।
ਇਕ ਸਟੈਂਡਰਡ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਵਾਂਗ ਪਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਕ ਤੇ ਭਾਵ-ਅਰਥਾਂ ਸਮੇਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਣਕ ਅਤੇ ਵਿਉਤਪਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ।
ਮੂਲ ਪਾਠ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ।
ਮੂਲ ਪਾਠ ਦਾ ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿਚ ਭਾਵਾਰਥਕ-ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਨੁਵਾਦ।
ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਲਈ ਕਿਸੇ ਸਭਿਆਚਾਰ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਵਿਆਖਿਆ (ਕੁਮੈਂਟਰੀ)।
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸੰਗੀਤਕ ਤੇ ਕਾਵਿਕ ਪਖਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ।

ਪਾਠਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ
ਪਾਠਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਵਿਚਾਰਨ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਿੰਨ ਵਖੋ-ਵਖਰੇ ਪੱਧਰ ਹਨ:

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਪਦ: ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਬਹੁਪਰਤੀ-ਅਰਥ ਅਤੇ ਭਾਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਉਲਥਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਕਾਸ, ਪ੍ਰਸੰਗਕ ਬਰੀਕੀਆਂ ਅਤੇ ਅੱਧ-ਲੁਕੇ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਆਮ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ (ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਅੰਤਰੀਵ-ਭਾਵਾਂ ਸਮੇਤ): ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਨਜਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦ ਵੀ ਇਕ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਅਕਸਰ ਵਖੋ-ਵਖਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਜੇ ਕੋਈ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸਕ੍ਰਿਪਚਰ (Scripture) ਜਾਂ ਕੈਨਨ (Canon) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਕਦਮ ਉਨਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਸੁਝਾਅ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਜੁਡੋ-ਕ੍ਰਿਸਚਿਅਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ, ਜੋ ਸਿਖ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜੇ ਕੋਈ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਲਈ “ਵੇਦ” ਜਾਂ “ਸ਼ਾਸਤਰ” ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਢੁਕਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ “ਸ਼ਰੁਤੀ” (ਸੁਣਿਆ ਹੋਇਆ) ਅਤੇ “ਸਿਮਰਤੀ” (ਜੋ ਯਾਦਾਸ਼ਤ ਵਿਚ ਸੀ) ਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ-ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਮੂਲ ਪਾਠ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਪਾਠਕ: ਇਕ ਪਾਠਕ ਕੋਲ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਗਿਆਨ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਕੀ ਕਿਸੇ ਪਾਠਕ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪਾਠ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਰਥਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੀ ਅਰਥਪੂਰਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਹੈ? ਅਨੁਵਾਦ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ, ਮੂਲ ਪਾਠ ਵਾਂਗ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਿੰਨੀ ਕੁ “ਵਧ” ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ? ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਕਿਉਂਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸੰਦਰਭ ਤੇ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੋਵੇਂ ਦਿਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪਾਠ/ਬਾਣੀ/ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਤਿੰਨਾਂ ਹੀ ਪੱਧਰਾਂ ਦੇ ਮਦੇਨਜ਼ਰ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਕਲਪ ਇਹ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਨੁਵਾਦਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰਖ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ: ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਪਿਛਲੀਆਂ ਸ਼ਬਦ-ਚੋਣਾਂ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰਤਾ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ, ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਭਾਵਾਰਥਕ-ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਵੀ ਨਿਰਣਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਵਿਆਖਿਆ ਲਈ ਪੈਰ ਟਿਪਣੀਆਂ ਉਪਰ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਟੇਕ ਰਖਣੀ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਤੇ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਸੂਝ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਧੀਨ ਰਖਿਆ ਜਾਵੇ ਆਦਿ।

ਨੋਟ: ਵਖੋ-ਵਖਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇੰਨ-ਬਿੰਨ ਸਮਾਨੰਤਰ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰਖੇ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਦਿਤੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਦੂਸਰੀ ਵਿਚ ਰਲਦੇ-ਮਿਲਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਗਲਤ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ “ਇਕਸਾਰਤਾ” ਦੀ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਪਰ, ਇਸ ਦਾ ਇਹ ਭਾਵ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਆਪ-ਹੁਦਰੀ ਜਾਂ ਬੇਤੁਕੀ ਸਵੈ-ਵਿਰੋਧਤਾ ਹੋਵੇ। ਤਰਕਸੰਗਤ ਇਕਸਾਰਤਾ ਇਕ ਸ਼ਲਾਘਾਜੋਗ ਟੀਚਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਚਿਤਾਵਨੀ ਨਾਲ ਕਿ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਨੁਕੂਲ ਸੰਭਵ ਅਪਵਾਦਾਂ ਲਈ ਖੁਲ੍ਹ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਵਿਧੀ

ਇਹ ਭਾਗ ਬਾਣੀ-ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਦਿਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ‘ਆਸਾ ਕੀ ਵਾਰ’ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਿਚ ਸਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਪਉੜੀਆਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗੀ।

ਖੋਜ (ਪਦ ਅਰਥ, ਵਿਆਕਰਣ ਤੇ ਵਿਉਤਪਤੀ)

ਇਹ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ, ਤੁਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਕਰਣਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮੂਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਉਪਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਅਰਥ, ਵਿਆਕਰਣ ਅਤੇ ਵਿਉਤਪਤੀ।

ਪਦ ਅਰਥ: ਇਹ ਸ਼ਾਬਦਕ-ਅਰਥਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵ-ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੰਭਾਵਤ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਕਾਮੇ (,) ਨਾਲ ਅਤੇ ਭਾਵ-ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਬਿੰਦੀ-ਕਾਮੇ (;) ਨਾਲ ਵਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਵਿਆਕਰਣ: ਇਸ ਅਧੀਨ ਪਾਠ ਵਿਚ ਆਏ ਹਰ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਿਆਕਰਣਕ ਪਖਾਂ/ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਦਿਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:

ਨਾਂਵ, ਕਾਰਕ; ਲਿੰਗ, ਵਚਨ।
ਪੜਨਾਂਵ, ਕਾਰਕ; ਪੁਰਖ, ਲਿੰਗ, ਵਚਨ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ/ਪੜਨਾਂਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਕਾਰਕ ਸਾਧਨਾ ਨਾਂਵ/ਪੜਨਾਂਵ ਵਾਂਗ
ਕਿਰਿਆ, ਕਾਲ; ਪੁਰਖ, ਲਿੰਗ, ਵਚਨ।
ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ।
ਨਿਪਾਤ।
ਕਿਰਦੰਤ।
ਸੰਬੰਧਕ।
ਯੋਜਕ।
ਵਿਸਮਕ।

ਸ਼ਬਦ-ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਤੇ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖ, ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਵਚਨ ਤੋਂ ਵਖ ਕਰਨ ਲਈ ਬਿੰਦੀ-ਕਾਮੇ (;) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਵਿਉਤਪਤੀ

ਹਰ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਉਤਪਤੀ ਦੇਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਉਤਪਤੀ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਆਮ ਕਰਕੇ ਸੰਬੰਧਤ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੁਰਾਤਨ ਪੰਜਾਬੀ, ਲਹਿੰਦੀ, ਬ੍ਰਜ, ਸਿੰਧੀ, ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼, ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ, ਪਾਲੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਆਦਿ ਵਿਚਲਾ ਰੂਪ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਬੰਧਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਅਰਬੀ/ਫਾਰਸੀ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਅਰਬੀ/ਫਾਰਸੀ ਦੋਵਾਂ ਲਿਪੀਆਂ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਹੀ ਅੰਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਪੁਲਿੰਗ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਰੂਪ ਇਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਵਿਉਤਪਤੀ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਅਰਥ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਕਵਚਨੀ ਜਾਂ ਬਹੁਵਚਨੀ ਰੂਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਸੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਰੂਪ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਰੂਪ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਤਿਰਛੀ ਲਕੀਰ (/) ਦੀ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਅੰਕਤ ਕਰ ਦਿਤੇ ਹਨ। ਜਿਥੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਬਦਲਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਬਿੰਦੀ-ਕਾਮੇ (;) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਪੁਸਤਕ, ਗ੍ਰੰਥ ਆਦਿ ਦੀ ਮੂਲ ਲਿਖਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਦੋਹਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮਿਆਂ (“0”) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਆਮ ਕਰਕੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਿਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਰੂਪ ਦਿੰਦਿਆਂ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਵਖਰਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਜਾਪੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੈਰ ਟਿਪਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅੰਕਤ ਕਰ ਦਿਤੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਉਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ/ਪਾਲੀ/ਅਰਬੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਹਨ, ਤਾਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਦੇਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜਿਥੇ ਕਿਤੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਜਾਪੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਸੰਬੰਧਤ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਹੋਈ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸੂਚਨਾ ਪੈਰ ਟਿਪਣੀਆਂ ਵਿਚ ਦੇ ਦਿਤੀ ਹੈ।
ਭਾਸ਼ਾਈ ਰੂਪ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਨਵੀਨ ਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਕੋਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵਾਚਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਅਰਥ (ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ ਤੇ ਭਾਵਾਰਥਕ-ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਨੁਵਾਦ)

ਗੁਰਬਾਣੀ ਪਦਾਂ ਅਤੇ ਤੁਕਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਨ ਲਗਿਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪਖਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:

ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ (ਤਿਰਛੀ ਪੰਗਤੀ)
“ਆਸਾ ਕੀ ਵਾਰ” ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਤਿਰਛੀ ਪੰਗਤੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਮੂਲ ਤੁਕ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਾਠ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਅਰਥਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਲ, ਵਚਨ, ਪੁਰਖ, ਲਿੰਗ ਆਦਿ ਸ੍ਰੋਤ ਪਾਠ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਰਖੇ ਹਨ। ਕਾਵਿਕਤਾ, ਪਾਠ ਦੀ ਰਵਾਨਗੀ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰਖਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸ਼ਬਦ ਬਰੈਕਟਾਂ ਅੰਦਰ ਦਿਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਲਈ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਵਾਕ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਬਦਲਕੇ (ਅਨਵੈ ਕਰਕੇ) ਪੈਰ ਟਿਪਣੀ ਦੇ ਦਿਤੀ ਹੈ।

ਭਾਵਾਰਥਕ -ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਨੁਵਾਦ (ਸਿਧੀ ਪੰਗਤੀ)
ਤਿਰਛੀ ਪੰਗਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਧੀ (ਭਾਵਾਰਥਕ-ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਨੁਵਾਦ ਵਾਲੀ) ਪੰਗਤੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਗਤੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਤੁਕ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵ-ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝ ਆ ਸਕੇ। ਇਸ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਪ੍ਰਾਥਮਕ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਕ ਵਿਚਲੇ ਅਲੰਕਾਰਕ ਸੰਕੇਤਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਪਦ/ਵਾਕੰਸ਼ ਨੂੰ ਬਰੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਬਰੈਕਟਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸਾਰ
ਇਸ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਛਲੇ ਸਲੋਕ/ਸਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਪਉੜੀ ਵਿਚਲੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਸਾਰ ਦਿਤਾ ਹੈ।

ਪਖ (ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸੰਗੀਤਕ ਤੇ ਕਾਵਿਕ)

ਇਤਿਹਾਸਕ
ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵੇਰਵੇ ਦਿਤੇ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ਬਦ/ਤੁਕ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਣਗੇ। ਬਾਣੀ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਇਤਿਹਾਸਕ/ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿਖ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰੰਥ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ (ਟੀਕੇ, ਰਹਿਤਨਾਮੇ, ਸਾਖੀ, ਪਰਚੀ, ਜਨਮਸਾਖੀ ਆਦਿ) ਸਮੇਤ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸਕ/ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਕਿਰਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸੰਗੀਤਕ
ਸੰਗੀਤਕ ਪਖ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿਤੀ ਗਈ ਹੈ:

ਰਾਗ ਦਾ ਅਖਰੀ ਅਰਥ
ਰਾਗ ਦੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ
ਰਾਗ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਖ
ਰਾਗ ਦਾ ਰਸ ਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ
ਰਾਗ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਸਰੂਪ (ਆਰੋਹ, ਅਵਰੋਹ, ਵਾਦੀ, ਸੰਵਾਦੀ, ਮੁਖ ਅੰਗ) ਆਦਿ।

ਕਾਵਿਕ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਧੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਪਖ ਵੀ ਅਨਿਕ ਪ੍ਰਕਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਣੀ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰ ਸਕਣਾ ਮਨੁਖੀ ਸਮਰਥਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੇ ਗਿਆਤ ਨੇਮਾਂ ਤਹਿਤ ਸੰਬੰਧਤ ਬਾਣੀ-ਰੂਪ ਦੇ ਕਾਵਿਕ ਪਖ ਸੰਬੰਧੀ ਕੇਵਲ ਇਸ਼ਾਰੇ ਮਾਤਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੀ ਦਿਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ੈਲੀ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਸਮੇਤ ਸਲੋਕ/ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਛੰਦ ਵਿਧਾਨ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਪੈਰ ਟਿਪਣੀਆਂ

ਅੰਕਤ ਕੀਤੀਆਂ ਪੈਰ ਟਿਪਣੀਆਂ ਪਾਠ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੇਕ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਬੇਸ਼ਕ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਮਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁਖਤਾ ਸਹਿਤ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ:

ਵਾਧੂ ਜਾਂ ਸਹਾਇਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨੀ।
ਪਦ/ਸ਼ਬਦ, ਵਾਕੰਸ਼, ਮੁਹਾਵਰੇ, ਪ੍ਰਤੀਕ, ਸੰਕਲਪ, ਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨਾ।
ਪਾਠ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਂ ਉਚਾਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ।
ਦਿਤੀ ਗਈ ਵਿਆਖਿਆ ਦਾ (ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਭਾਸ਼ਾਈ, ਸਾਹਿਤਕ, ਕਾਵਿਕ ਆਦਿ) ਸੰਦਰਭ ਦੇਣਾ।
ਕਿਸੇ ਪਦ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚੋਂ ਹਵਾਲੇ ਦੇਣਾ।

ਵਿਆਖਿਆ (ਕੁਮੈਂਟਰੀ)

ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਪਖਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰਖਦਿਆਂ ਹਰ ਇਕ ਸ਼ਬਦ (ਸਲੋਕ/ਪਉੜੀ) ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਿਚ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਸਰਲ ਵਿਆਖਿਆ (commentary) ਵੀ ਦਿਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਪਾਠਕ: ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ
ਭਾਸ਼ਾ: ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ/ਅੰਗਰੇਜੀ
ਇਕਸਾਰਤਾ: ਆਸਾ ਕੀ ਵਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਨੁਸਾਰ
ਉਦੇਸ਼: ਪ੍ਰੇਰਣਾ, ਸਿਖਿਆ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਤਬਦੀਲੀ

ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ

ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਆਮ ਨੇਮ ਇਹ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਜਿਵੇਂ ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਲਿਖੇ ਜਾਣ।
ਧਾਰਮਕ, ਸਮਾਜਕ, ਆਰਥਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਅਧਿਆਤਮਕ, ਪਰਵਾਰਕ, ਵਿਆਕਰਣਕ, ਪ੍ਰਵਾਣਤ, ਨਿਰਧਾਰਤ, ਸੰਬੰਧਤ, ਵਿਕਸਤ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਵਾਧੂ ਸਿਹਾਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਹਰ, ਮੰਤ੍ਰ, ਪਉੜੀ, ਸਲੋਕ, ਦੂਜਾ, ਤੀਜਾ, ਚਉਥਾ, ਨਾਵੀਂ, ਢਾਢੀ ਆਦਿ।
ਅੱਧਕ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬਿਨਾਂ ਅੱਧਕ ਹੀ ਲਿਖੇ ਹਨ: ਮਨੁਖ, ਇਕ, ਸਿਖ, ਸਿਖਿਆ, ਵਿਚ, ਇਥੇ/ਜਿਥੇ/ਕਿਥੇ/ਉਥੇ ਆਦਿ।
‘ਸ਼’, ‘ਜ਼’ ਆਦਿ ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਘਟ ਤੋਂ ਘਟ ਕੀਤੀ ਹੈ: ਦਰਸਾਉਣਾ, ਸਰੀਰ, ਕੇਸ, ਦੇਸ, ਜਿਆਦਾ, ਜਮੀਨ, ਜੋਰ, ਕਾਗਜ ਆਦਿ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ‘ਯ’ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਜ’ ਨਾਲ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ: ਜੋਗ, ਜੋਗੀ, ਜੁਗ, ਜੁਧ ਆਦਿ।
ਨਾਸਕੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਿੰਦੀ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੀ ਰਖਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆ, ਹਮੇਸ਼ਾ, ਪੰਨਾ ਆਦਿ।