Guru Nanak uses a cause and effect structure to illustrate why the glory, or praise of 1Force is so great. If we were to think about this idea in more recent contexts, we can point to historical persons that are widely regarded as great and worthy of praise, but when we talk about people like Nelson Mandela, Malala Yousafzai, or Malcolm X, there is very little that we can say about why they are great. People become personas very quickly with the passage of time, and the details of their greatness seem to get left behind.
Guru Nanak gives us the reasons for greatness: It is not the glory or praise itself that is great, but it is the 1Force Identity (the ways in which we identify with, connect to, and experience the One), or Nam, that is great. The stability is great. The justice is great. The greatness is rooted in 1Force, and it is through this that the One knows and understands every utterance and feeling of every created thing.The identity, virtues, character, and behavior of the One are all incredible and complete (and in comparison to the worldly rulers, we will not find all four of these things in their completeness). This is why the One is the Eternal Sovereign, as opposed to an earthly sovereign, subject to time. This Eternal Sovereign gives us gifts that we cannot even begin to understand or list out, because of the eternality of 1Force. The One does not consult us or anyone else before giving us these gifts — another example of the sovereignty of 1Force.
While the reasons for the greatness are elucidated, there is a clear acknowledgment that the greatness is so great that it is beyond our comprehension — the description cannot be exhausted. But despite our own lack of an ability to describe the process of creating and administering the world, we know that all that is and all that will be exists under 1Force’s Will and Order.
Greatest of the great is the glory of IkOankar, whose Identification (Nam) is the greatest of the great.
Greatest of the great is the glory of IkOankar, whose justice is fair.
Greatest of the great is the glory of IkOankar, whose abode is eternal.
Greatest of the great is the glory of IkOankar, who knows every word that is uttered.
Greatest of the great is the glory of IkOankar, who understands every feeling in every heart.
Greatest of the great is the glory of IkOankar who does not consult anyone before bestowing anything.
Greatest of the great is the glory of IkOankar, who by Own-Self alone, is the Doer of everything.27
Nanak! The processes of creating and operating the world by the Greatest of the great cannot be described in words.
Whatever has been created and will be created by the Eternal, all is and will be in accordance with the Will.
Great is the glory (of IkOankar), whose Nam is great.
Great is the glory (of IkOankar), whose justice is true.
Great is the glory (of IkOankar), whose abode is steady.
Great is the glory (of IkOankar), (who) knows the utterance.
Great is the glory (of IkOankar), (who) understands all feelings.
Great is the glory (of IkOankar), who does not ask before (giving any) thing.
Great is the glory (of IkOankar), who is (all) by Self (and only) Ownself.
Nanak! The act cannot be described.
(What has been) created (and is) to be created, all (is and will be) in accordance with the Will.
The following pauri from ‘siriragu ki var (m: 4)’ matches with the above salok, and is worth taking a note of.
hari kī vaḍiāī vaḍī hai hari kīrtanu hari kā. hari kī vaḍiāī vaḍī hai jā niāu hai dharam kā.
hari kī vaḍiāī vaḍī hai jā phalu hai jīa kā. hari kī vaḍiāī vaḍī hai jā na suṇaī kahiā cugal kā.
hari kī vaḍiāī vaḍī hai apuchiā dānu devakā. 6. –Guru Granth Sahib 84
Alliteration35 has been beautifully employed in different ways to enhance the poetic beauty of this salok. In the first seven lines, repetition of similar sounds several times36 has been invoked by the repeated usage of the phrase ‘vaḍī vaḍiāī’ (great is the glory of IkOankar), the words ‘nāu’ (name), ‘niāu’ (justice), ‘thāu’ (abode), ‘ālāu’ (the utterance), and ‘bhāu’ (the feelings) evoke repetition of rhyming words at the end of sentences.37 In the last two lines, repetition of similar sounds at the beginning of words38 has been employed by the repeated usage of letter ‘ka’ in words ‘kār’ (action/act), ‘kathnī’ (is stated/said), ‘kītā’ (what has been done/created), ‘karṇā’ (what will be done/created), etc. The usage of these different types of alliterations produces a special rhythm and aural beauty in this salok.
The usage of ‘vaḍī vaḍiāī’ (great glory) seven times in a single salok also exhibits syntactic parallelism, which has been used to emphasize the greatest glory of IkOankar. The ‘vaḍī vaḍiāī’ has not been used in the beginning of the last two lines; this is a deviation from the poetic style used in the first seven lines. Through this, it seems to have been conveyed that despite repeated attempts at emphasizing the greatest glory of IkOankar, it is not possible to describe the glory of IkOankar.
In the seventh line, compound words ‘āpe āpi’ (only by Ownself) exhibit lexical rareness. This word has been used only once in the entire salok, but it reflects the central idea of the salok. It suggests that the entire creation is created by IkOankar, and functions entirely in accordance with IkOankar’s will.
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡਾ ਹੈ।
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਨਸਾਫ ਸੱਚਾ (ਨਿਰਪੱਖ) ਹੈ।
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਹੈ।
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਹਰ ਬੋਲ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ।
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ (ਵਲਵਲਿਆਂ) ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਦਾਤ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦਾ।
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ (ਕਰਤਾ-ਧਰਤਾ) ਹੈ।27
ਨਾਨਕ! ਵੱਡੀ ਵਡਿਆਈ ਵਾਲੇ ਵੱਡਿਓਂ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਰਚਣ ਅਤੇ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ (ਕਾਰ) ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ।
ਉਸ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ ਰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਅਗੇ ਰਚਣਾ ਹੈ, ਸਭ ਉਸ ਦੀ ਆਗਿਆ ਅਧੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਵੇਗਾ।
ਵੱਡੀ ਹੈ ਵਡਿਆਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹੈ ਨਾਂ।
ਵੱਡੀ ਹੈ ਵਡਿਆਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੱਚਾ ਹੈ ਨਿਆਂ।
ਵੱਡੀ ਹੈ ਵਡਿਆਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਚੱਲ ਹੈ ਥਾਂ।
ਵਡੀ ਹੈ ਵਡਿਆਈ, (ਜੋ) ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਅਲਾਪ ਨੂੰ।
ਵੱਡੀ ਹੈ ਵਡਿਆਈ, (ਜੋ) ਬੁੱਝਦਾ ਹੈ ਸਾਰੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ।
ਵੱਡੀ ਹੈ ਵਡਿਆਈ, ਜੋ ਪੁਛ ਕੇ ਨਹੀਂ (ਦੇਂਦਾ) ਦਾਤ।
ਵਡੀ ਹੈ ਵਡਿਆਈ, ਜੋ (ਸਭ ਕੁਝ) ਆਪ ਹੀ ਆਪ ਹੈ।
ਨਾਨਕ! (ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ) ਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਥੀ ਜਾ ਸਕਦੀ।
(ਉਸ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ) ਕੀਤਾ ਹੈ (ਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਅਗੇ) ਕਰਨਾ ਹੈ, ਸਭ (ਉਸ ਦੀ) ਰਜ਼ਾਅ ਅਧੀਨ (ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਵੇਗਾ)।
ਉਪਰਲੇ ਸਲੋਕ ਨਾਲ ਰਲਦੀ ਮਿਲਦੀ ‘ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਕੀ ਵਾਰ (ਮਃ ੪)’ ਵਿਚਲੀ ਇਹ ਪਉੜੀ ਵਾਚਣ ਜੋਗ ਹੈ:
ਹਰਿ ਕੀ ਵਡਿਆਈ ਵਡੀ ਹੈ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨੁ ਹਰਿ ਕਾ ॥ ਹਰਿ ਕੀ ਵਡਿਆਈ ਵਡੀ ਹੈ ਜਾ ਨਿਆਉ ਹੈ ਧਰਮ ਕਾ ॥
ਹਰਿ ਕੀ ਵਡਿਆਈ ਵਡੀ ਹੈ ਜਾ ਫਲੁ ਹੈ ਜੀਅ ਕਾ ॥ ਹਰਿ ਕੀ ਵਡਿਆਈ ਵਡੀ ਹੈ ਜਾ ਨ ਸੁਣਈ ਕਹਿਆ ਚੁਗਲ ਕਾ ॥
ਹਰਿ ਕੀ ਵਡਿਆਈ ਵਡੀ ਹੈ ਅਪੁਛਿਆ ਦਾਨੁ ਦੇਵਕਾ ॥੬॥ -ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ੮੪
ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਅਲੰਕਾਰ35 ਦੇ ਵਖ-ਵਖ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਸਲੋਕ ਵਿਚ ਕਾਵਿ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁਖ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣੀ ਹੈ। ਸਲੋਕ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਸੱਤ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ‘ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ’ ਵਾਕੰਸ਼ ਦੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵਰਤੋਂ ਰਾਹੀਂ ਵ੍ਰਿਤਿਆਨੁਪ੍ਰਾਸ ਅਲੰਕਾਰ36 ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ‘ਨਾਉ’, ‘ਨਿਆਉ’, ‘ਥਾਉ’, ‘ਆਲਾਉ’ ਅਤੇ ‘ਭਾਉ’ ਸ਼ਬਦ ਅੰਤਿਆਨੁਪ੍ਰਾਸ37 ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਖ਼ਰੀ ਦੋ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਕਾਰ’, ‘ਕਥਨੀ’, ‘ਕੀਤਾ’, ‘ਕਰਣਾ’ ਵਿਚ ‘ਕ’ ਅੱਖਰ ਦੀ ਦੁਹਰਾਈ ਦੁਆਰਾ ਛੇਕਾਨੁਪ੍ਰਾਸ38 ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਵਖ-ਵਖ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇਸ ਸਲੋਕ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੈਅ ਅਤੇ ਨਾਦ ਸੁੰਦਰਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਕੋ ਹੀ ਸਲੋਕ ਵਿਚ ‘ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ’ ਦੀ ਸੱਤ ਵਾਰ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ਵਾਕੰਸ਼ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਨੰਤਰਤਾ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਵਡਿਆਈ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਆਖ਼ਰੀ ਦੋ ਤੁਕਾਂ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿਚ ‘ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ’ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਥੇ ਪਹਿਲੀਆਂ ਸੱਤ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਕਾਵਿ-ਜੁਗਤ ਤੋਂ ਤਬਦੀਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸਿਫਤ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜਾਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਤਵੀਂ ਤੁਕ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸ਼ਬਦ-ਜੁਟ ‘ਆਪੇ ਆਪਿ’ ਸ਼ਬਦ ਪੱਧਰੀ ਵਿਰਲਤਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪੂਰੇ ਸਲੋਕ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਆਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਸਲੋਕ ਦੇ ਮੂਲ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਜ਼ਾਅ ਅਨੁਸਾਰ ਰਚੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਵੀ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ ਹੀ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
Commentary
Interpretive Transcreation