Guru Angad elaborates and comments on Guru Nanak’s two verses, bringing it from the more theoretical into the practical day-to-day lives of human beings. Guru Angad refers to the world as a small house, that in the vastness we were introduced to before, even the entire earth is just a small blue dot. But, Guru Angad says, even in this small blue dot, on this tiny rock moving in circles in the infinite, even in our little house of a world, truth, or eternality, lives.
Despite feeling small in our individual lives when we bear witness to the vastness around us, we also tend to believe that the 1Force resides only in the world we know, here on Earth. Guru Angad challenges this idea and presents a worldview borne out of the 1Force paradigm. Truth lives here in its capacity as the One that lives in all places. Our minds are limited in viewing and understanding the completeness of the Eternal, and so day to day we easily slip into thinking that the One is somehow tethered to the earth and to human beings and the world they experience. Guru Angad reminds us that the infinite Eternal is pervading the vastness.
And from our limited views, we might think we understand the rules and systems that govern the things around us, but we cannot understand all of the things — rules and systems, characters and behaviors — that govern the universe. Guru Angad explains that some beings are within the Command, and some are destroyed, some are taken out of duality, some are left to sit in it. But even with this explanation, we cannot know or understand the full picture until the Wisdom enters our consciousness. Until then, we are just playing the game of life, dealing with immediacy, unable to look past the things that are right in front of us. By becoming Wisdom-oriented, the full picture comes into focus, and we find that even from this small place, even from all indications of our smallness, we are a part of something much larger. We are part of the Eternal.
This world is the abode of the eternal IkOankar; the eternal IkOankar is dwelling within it.
IkOankar, in accordance with the Will, unites some people with Own eternal form by leading them to live truthfully, while destroying others who are bereft of truth in accordance with the Will.39
IkOankar, in accordance with the Will, rescues some people from the trap of materialism, while letting others remain trapped in material allurement.
Even while saying so through one’s limited thinking, it still cannot be understood, who IkOankar guides to the right path.
Nanak! This can only be known through Guru-orientation, to only that individual whom IkOankar may Oneself enlighten.
This world is the abode of the true (One); the true (One’s) dwelling is within.
Under the Command, (IkOankar) merges some; Under the Command, (IkOankar) does destruction of some.
In accordance with the Will, (IkOankar) rescues some, (while keeping) some dwelling in Maya.
In this way, having said (so it is) still not known, who (IkOankar) brings onto the right (path).
Nanak! (It) can be known (only) through Guru-orientation, (to that individual alone, on) whom (IkOankar) Oneself (may) bestow light.
Due to the employment of metaphor60 in the first line of this salok, ‘jagu’ (world) has been evoked as the compared subject,61 and ‘koṭhaṛī’ (house) as the object62 of comparison. The thought conveyed is that this world is an abode of IkOankar. IkOankar is omnipresent even in the most minute elements of creation.
In the second and the third line, in ‘samāi lae’ (merges) and ‘viṇāsu’ (destruction), and ‘kaḍhi lae’ (rescues) and ‘nivāsu’ (dwelling), through antagonistic semantic parallelism, it has been indicated that IkOankar, by Own accord, merges beings with the Self, destroys them, takes them out of materialism, and traps them in materialism.
In these lines, word ‘iknā’ (to some) has been used four times, which is the sign of lexical parallelism. The second Sovereign explains that IkOankar, in accordance with IkOankar’s Command, liberates many beings, while entangling many others in the cycle of worldly materialism. Here, the words ‘hukami,’ ‘hukame,’ and ‘bhāṇai’ have been used to indicate the same meaning, that is ‘under the command.’ Therefore, isomorphic semantic parallelism is present here. This way, it has been made clear that IkOankar’s will and command are omnipotent and all-pervasive.
In the last two lines, ‘kisai āṇe rāsi’ (brings onto the right path) and ‘āpi kare pargāsu’ (Oneself may bestow light) phrases have been used as allusions. These phrases indicate that to whom and when, the grace is to be bestowed, is something known only to IkOankar. The word ‘gurmukhi’ (through the Guru’s mouth) formed by using ‘guru’ (guru) and ‘mukhi’ (through the mouth) is extremely creative as well. The Guru’s teaching can only be obtained from the Guru’s mouth, which is why this word holds deeper meaning. While stressing the importance of the Guru, it has been conveyed that awareness of IkOankar’s Order can only be obtained through the Guru.
In the seven lines of this salok, 17+17 meters have been used. The last two lines have 15+15 meters.
ਇਹ ਜਗਤ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ‘ਸੱਚ’ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਸਿਰਜੀ ਕੋਠੜੀ ਹੈ। ਇਸ ਜਗਤ-ਕੋਠੜੀ ਵਿਚ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭੂ ਕਈਆਂ ਮਨੁਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ ਸੱਚ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਵਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਵਿਚ ਲੀਨ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ; ਕਈਆਂ ਸੱਚ ਤੋਂ ਵਿਰਵੇ ਮਨੁਖਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ ਨਾਸ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭੂ ਕਈਆਂ ਮਨੁਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਣੇ ਅਧੀਨ ਮਾਇਆ-ਮੋਹ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲੈਂਦਾ (ਬਚਾਅ ਲੈਂਦਾ) ਹੈ; ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਮਾਇਆ-ਮੋਹ ਵਿਚ ਉਲਝਾਈ ਰਖਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਅਲਪ ਸੂਝ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਆਖ ਕੇ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਕਿਸ ਮਨੁਖ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰਾਹ ਉਤੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਨਾਨਕ! ਇਹ ਰਹੱਸ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੇਵਲ ਉਸ ਮਨੁਖ ਵਲੋਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਗਿਆਨ ਦਾ ਚਾਨਣ ਕਰ ਦੇਵੇ।
ਇਹ ਜਗਤ ਸੱਚੇ ਦੀ ਕੋਠੜੀ ਹੈ; ਸੱਚੇ ਦਾ (ਇਸ) ਵਿਚ ਵਾਸ ਹੈ।
ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ ਸਮਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ; ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ ਨਾਸ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਭਾਣੇ ਅਧੀਨ (ਬਾਹਰ) ਕੱਢ ਲੈਂਦਾ ਹੈ; ਕਈਆਂ ਦਾ ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਵਾਸ (ਕਰੀ ਰਖਦਾ ਹੈ)।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਖ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ, ਕਿ (ਉਹ) ਕਿਸ ਨੂੰ ਸਹੀ (ਰਾਹ) ’ਤੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਨਾਨਕ! (ਇਹ) ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ (ਹੀ) ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, (ਉਹ ਵੀ ਉਸ ਵਲੋਂ) ਜਿਸ ਨੂੰ (ਪ੍ਰਭੂ) ਆਪ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰ ਦੇਵੇ।
ਇਸ ਸਲੋਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤੁਕ ਵਿਚ ਰੂਪਕ ਅਲੰਕਾਰ59 ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ‘ਜਗੁ’ ਨੂੰ ਉਪਮੇਯ60 ਅਤੇ ‘ਕੋਠੜੀ’ ਨੂੰ ਉਪਮਾਨ61 ਵਜੋਂ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਵੀਚਾਰ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਗਤ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ-ਅਸਥਾਨ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਣ-ਕਣ ਵਿਚ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਤੁਕ ਵਿਚ ‘ਸਮਾਇ ਲਏ’ ਤੇ ‘ਵਿਣਾਸੁ’ ਅਤੇ ‘ਕਢਿ ਲਏ’ ਤੇ ‘ਨਿਵਾਸੁ’ ਵਿਚ, ਵਿਰੋਧ ਮੂਲਕ ਅਰਥ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਨੰਤਰਤਾ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੀ ਰਜ਼ਾਅ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪ ਹੀ ਜੀਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਸਮੋ ਲੈਣ ਵਾਲਾ, ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਮਾਇਆ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਉਲਝਾਈ ਰਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਇਕਨਾ’ (ਕਈਆਂ ਨੂੰ) ਸ਼ਬਦ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਆਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਨੰਤਰਤਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਫੁਰਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਸਰਬ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਕਈ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਗੇੜ ਵਿਚ ਪਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ‘ਹੁਕਮਿ’, ‘ਹੁਕਮੇ’ ਅਤੇ ‘ਭਾਣੈ’ ਸ਼ਬਦ ਇਕੋ ਹੀ ਅਰਥ ‘ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ’ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਥੇ ਸਮਤਾ ਮੂਲਕ ਅਰਥ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਨੰਤਰਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾਅ ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਹਨ।
ਆਖ਼ਰੀ ਦੋ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਕਿਸੈ ਆਣੇ ਰਾਸਿ’ ਅਤੇ ‘ਆਪਿ ਕਰੇ ਪਰਗਾਸੁ’ ਤੁਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਕੇਤਾਤਮਕ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਥਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਜੀਵ ‘ਤੇ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ‘ਨਦਰਿ’ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਇਹ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ‘ਗੁਰੂ’ ਅਤੇ ‘ਮੁਖ’ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਨਾਲ ਬਣੇ ‘ਗੁਰਮੁਖਿ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਬੜੀ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਗੁਰੂ ਦੇ ਮੁਖ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਕਥਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਤੇ ਰਜ਼ਾਅ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਸਲੋਕ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀਆਂ ਸੱਤ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ੧੭+੧੭ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ। ਅੰਤਲੀਆਂ ਦੋ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ੧੫+੧੫ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ।
Commentary
Interpretive Transcreation